Appels kweken begint meestal niet met een zaadje, maar met een jong boompje dat je ergens koopt. Dat maakt het meteen wat makkelijker om aan de slag te gaan, vooral als je net begint met tuinieren. Zo’n appelboompje is vaak al één of twee jaar oud en op een geschikte onderstam geënt. Dat enten is belangrijk, want een appelpitje planten levert zelden dezelfde soort appels op als de appel waarvan de pit afkomstig is. Door te enten weet je precies wat je krijgt. En dat is handig als je houdt van een bepaalde smaak of een soort die goed tegen ziektes kan.
Een appelboom in de tuin geeft je jarenlang plezier. Niet alleen vanwege de appels zelf, maar ook door de sfeer die zo’n boom uitstraalt. Het begint allemaal met bloesem in het voorjaar, gevolgd door een zomer waarin de vruchten rijpen, en eindigt in de herfst met een rijke oogst. Als je het goed aanpakt, kan een appelboom tientallen jaren productief blijven. In deze handleiding neem ik je stap voor stap mee, van het planten tot het oogsten en bewaren van je eigen appels.
Hoe appels kweken?
Hoe appels kweken? Het begint bij een goede voorbereiding. Je hoeft geen grote boomgaard te hebben; zelfs in een kleinere tuin of in een grote pot kun je al een appelboom houden, zeker als je kiest voor een laagstam. Belangrijk is vooral dat je de juiste plek kiest, de boom goed verzorgt en begrijpt wat hij nodig heeft in elk seizoen. In de volgende stappen leg ik alles rustig en duidelijk uit.
Stap 1, Appelboom planten
Een goede start is het halve werk. Zorg dus eerst voor een plek waar je appelboom genoeg zonlicht krijgt, minstens zes uur per dag. Appelbomen houden van een luchtige, vruchtbare grond die goed draineert. Als de bodem erg kleiig is, meng er dan wat compost en zand doorheen. Is de grond juist te zanderig, werk er dan compost en wat kleimineralen in. Dit zorgt voor een goede balans en voldoende voeding.
De beste tijd om een appelboom te planten is tussen november en maart, zolang het niet vriest. Dan is de boom in rust en kan hij zich langzaam aanpassen aan zijn nieuwe plek. In het voorjaar schiet hij dan goed wortel en groeit hij krachtig uit. Plant je liever in het voorjaar? Dat kan ook, maar houd dan goed in de gaten dat je voldoende water geeft.
Als je echt vanaf nul wilt beginnen, kun je proberen zelf een appel te zaaien. Je droogt een pitje en zet het in vochtige aarde. Maar wees wel voorbereid: dit is een lang proces en de kans is groot dat het resultaat niet op de oorspronkelijke appel lijkt. Daarom enten kwekers bijna altijd. Ze nemen een takje van een gewenste appelsoort en zetten dat op een sterke onderstam. Je kunt dit zelf ook proberen in februari of maart, met behulp van een scherp mesje en entwas.
Enten doe je door een kleine schuine snede te maken op een jonge onderstam. Daarin schuif je een takje van een appelras dat je graag wilt. Wikkel het stevig in met entband en smeer de wond af met entwas. Als het goed gaat, groeit het takje vast aan de stam en heb je een boom met de eigenschappen van beide: een sterke wortel en een lekkere appel.
Zorg ervoor dat het plantgat ruim genoeg is: minstens twee keer zo breed als de kluit en net zo diep. Zet de boom rechtop in het midden van het gat en vul het aan met een mengsel van compost en de uitgegraven aarde. Druk de grond goed aan en geef royaal water. Plaats ook een boompje of steunpaal naast de boom om hem recht te houden.
Na het planten is het belangrijk om de grond rondom de boom vrij te houden van gras en onkruid. Die halen namelijk water en voeding weg van de jonge wortels. Leg bijvoorbeeld een mulchlaag van bladeren, stro of houtsnippers rondom de stam. Dat helpt ook tegen uitdroging.
Stap 2, Verzorging
De verzorging van een appelboom lijkt ingewikkeld, maar als je de basis begrijpt, valt het best mee. Een jonge boom heeft in de eerste jaren wat extra aandacht nodig, vooral met water geven en bemesten. Geef in het voorjaar en bij droogte voldoende water, zeker in de eerste twee tot drie jaar. De wortels moeten nog groeien en kunnen dan nog niet diep genoeg water halen.
In het voorjaar, wanneer de boom begint uit te lopen, is het tijd om te bemesten. Gebruik compost of goed verteerde stalmest rond de stam. Dit geeft een langzame, natuurlijke voeding. Je kunt ook kiezen voor een speciale fruitboom-meststof, die je in april en nog eens in juni toedient. Overdrijf niet, want te veel stikstof zorgt voor veel blad en weinig fruit.
Appelbomen kunnen slecht tegen late vorst, vooral tijdens de bloei. Bescherm jonge bomen in het voorjaar met een vliesdoek als er nachtvorst wordt voorspeld. Dit voorkomt dat de bloesems bevriezen, wat je hele oogst in gevaar kan brengen. Ook in de winter kun je jonge bomen beschermen met jute of een windscherm, vooral op een open plek.
In de zomer helpt combinatieteelt bij de verzorging. Zet bijvoorbeeld goudsbloemen of bieslook rond de boom. Die houden bepaalde insecten op afstand en trekken nuttige bestuivers aan. Wisselteelt is minder van toepassing bij appelbomen, maar zorg er wel voor dat de boom niet jarenlang op een plek staat waar eerder een fruitboom heeft gestaan, om bodemmoeheid te voorkomen.
De bloei is het begin van de vruchtvorming. Appelbomen zijn vaak niet zelfbestuivend. Dat betekent dat je een tweede boom in de buurt nodig hebt van een ander ras dat tegelijk bloeit. Insecten zorgen dan voor de bestuiving. Heb je weinig ruimte, dan kun je een zelfbestuivend ras kiezen of een boom kopen waar al meerdere rassen op geënt zijn.
Controleer de boom regelmatig op bladluizen, schimmels of vraatschade. Vroeg ingrijpen met natuurlijke middelen zoals brandnetelgier of zachte zeepoplossing helpt om grotere problemen te voorkomen. Gezonde bomen groeien beter, geven meer appels en leven langer.
Stap 3, Appels oogsten
Appels zijn meestal rijp tussen eind augustus en oktober, afhankelijk van het ras. Kijk goed naar de kleur, de geur en de stevigheid. Een rijpe appel laat gemakkelijk los als je hem iets draait. Oogst niet te vroeg, want onrijpe appels zijn zuur en hard. Maar wacht ook niet te lang, dan kunnen ze barsten of vallen.
Pluk met de hand en draai de appel rustig van de tak. Let op dat je de steel eraan laat zitten, dat verlengt de houdbaarheid. Gebruik geen ladders zonder goede steun, veiligheid gaat voor alles. Een oogstmand of doek op de grond vangt gevallen appels op zonder dat ze kneuzen.
Appels kun je niet allemaal tegelijk gebruiken. Sorteer ze na het plukken. Bewaar de gave exemplaren apart van appels met een plekje of beschadiging. Die laatste gebruik je het best meteen voor moes, sap of gebak.
Stap 4, Appelboom snoeien
Snoeien doe je meestal in de winter, tussen januari en maart, als de boom in rust is. Dit heet de wintersnoei. Je haalt dan vooral oude, dode of naar binnen groeiende takken weg. Zo krijgt de boom meer licht en lucht, wat schimmels voorkomt en de vruchtvorming stimuleert.
Snoei altijd boven een naar buiten gerichte knop en laat geen stompjes staan. Gebruik scherp, schoon gereedschap. Voor jonge bomen is het belangrijk om een mooie structuur op te bouwen: een stevige middentak met drie tot vijf zijtakken.
In de zomer kun je een lichte zomersnoei toepassen. Knip dan wat nieuwe scheuten terug zodat de zon beter bij de vruchten kan. Dit helpt om de appels beter te laten kleuren en het voorkomt ook dat de boom te wild groeit.
Ziekten en plagen
Appelbomen hebben helaas ook hun zwakke plekken. Veelvoorkomende plagen zijn bladluizen, rupsen, fruitmotten en bloedluis. Bladluizen bestrijd je met brandnetelgier of door lieveheersbeestjes aan te trekken. Tegen rupsen helpen feromoonvallen of het wegknippen van spinselnesten.
Schimmelziektes zoals meeldauw, vruchtboomkanker of schurft komen ook vaak voor. Zorg voor een open kroon bij het snoeien, dat voorkomt veel vochtophoping. Spuit bij aantasting met een oplossing van heermoes of gebruik biologische schimmels zoals Trichoderma.
Vruchtrot kan optreden als beschadigde appels te lang aan de boom blijven hangen. Haal die tijdig weg en ruim gevallen fruit op. Anders blijft de infectie in de grond en steekt het volgend jaar opnieuw de kop op.
Gebruik liever geen chemische middelen. Veel biologische alternatieven werken prima als je ze op tijd toepast. Gezonde bodem, goede luchtcirculatie en evenwicht in de tuin zorgen voor sterke bomen die zichzelf beter verdedigen.
Appelrassen die je zelf kunt kweken
Er zijn heel wat appelrassen die goed in de tuin groeien. ‘Elstar’ is populair: sappig, licht zuur en geschikt voor directe consumptie. Ook ‘James Grieve’ doet het goed, is zelfbestuivend en rijpt vroeg. Wil je appels die lang bewaard kunnen worden, kies dan voor ‘Boskoop’ of ‘Jonagold’.
Voor kleine tuinen is een laagstam ideaal. Die blijft beperkt in hoogte, geeft snel vruchten en is makkelijk te snoeien. Halfstammen en hoogstammen zijn meer iets voor grotere tuinen of boomgaarden.
Kijk ook naar de bloeitijd van het ras en zorg dat er een geschikte bestuiver in de buurt staat. Sommige kwekers bieden combinatierassen aan op één stam, handig als je weinig ruimte hebt.
Hoe appels bewaren
Na de oogst wil je natuurlijk dat je appels zo lang mogelijk goed blijven. Appels bewaar je het best op een koele, donkere plek met voldoende luchtcirculatie. Een kelder of schuur met een constante temperatuur tussen 3 en 8 graden Celsius is ideaal.
Leg de appels in één laag in houten kisten of op rekken. Laat ruimte tussen de vruchten en leg ze met de steel naar boven. Controleer ze wekelijks op rot of plekjes en verwijder aangetaste exemplaren direct.
Je kunt appels ook inmaken tot compote, appelmoes of appelgelei. Die zijn maandenlang houdbaar in steriele potten. In de diepvries kun je geschilde en gesneden appels invriezen met wat citroensap om verkleuring te voorkomen. Die blijven tot twaalf maanden goed.
Verse appels blijven, afhankelijk van het ras en de opslag, tussen twee en vijf maanden goed in een koele ruimte. Ingevroren appels kun je tot twaalf maanden bewaren. Ingeweckte appelmoes of appelgelei blijft minstens een jaar houdbaar als je schoon werkt.
Conclusie
Appels kweken geeft veel voldoening. Van de eerste bloesem tot het oogsten in de herfst: je bent verbonden met de seizoenen en de natuur. Met een goede voorbereiding, de juiste verzorging en wat aandacht voor plagen en ziektes kun je jarenlang genieten van je eigen fruit. En geloof me: een zelfgekweekte appel smaakt altijd net iets beter.
